ССМ ПОДНЕСЕ ИНИЦИЈАТИВА ДО УСТАВНИОТ СУД ЗА ЗАКОНОТ ЗА РАБОТНИ ОДНОСИ

Внимание, се отвора во нов прозорец. PDFПечатиЕ-пошта

17.11.2009

 

Во Законот за работни односи повеќе права од работниот однос се двосмислени, недокажани, контрадикторни, но секогаш на штета на работникот. Затоа ССМ од Уставниот суд побара преиспитување на шест прашања од законот...

 

Законот за работни односи во многу одредби е нејасен, двосмислен, контрадиктирен, но по правило новите решенија се нехумани и секогаш на штета на работникот. Сојузот на синдикатите на Македонија од почетокот спори околу 150 измени на законот, додека сега поднесе Иницијатива до Уставниот суд за шест прашања, изјави на денешната конференција за печат го изјави Драге Јованоски, раководител на Секторот за правна заштита на ССМ.

На прво место е прашањето дали работникот може да биде на располагање на работодавачот. Второ, сметаме дека ноќната работа не е регулирана, односно дека работодавачот има можност да ги тераат луѓето ноќе да работат неограничено време. Трето, има недоречености во регулативите за синдикалното организирање. Се бара формирање на синдикална организација на ниво на работодавач, односно во секое претпријатие. Ние сметаме дека ова прашање треба да биде во надлежност на самите синдикати. Четврто, проблематична е важноста на Општиот колективен договор за јавен сектор. Клучното прашање е дали државата, односно посредно Владата, има право да ги регулира правата во јавните претпријатија кои не се финансираат од буџетот, туку имаат сопствени извори на финансирање. На петто место е репрезентативноста на синдикатите. Тука самиот закон е контрадикторен, затоа што во некои членови стои “синдикална организација“, а во други “синдикат“. Имено, репрезентативноста се утврдува на гранско ниво или на ниво на дејност, а не на претпријатие. Шеста работа која се спори е Комисијата за утврдување на репрезентативноста на синдикатите. Според законот Комисијата се состои од девет членови, со по тројца претставници од Министерството за труд и социјална политика, Министерството за економија и Министерството за правда. Ние бараме репрезентативноста да се утврдува тело составено од социјалните партнери.

Законот за работни односи не дава институционално решение за правата од работен однос, изјави Јованоски. Исто така со овие решенија се ослабува синдикалното движење во Република Македонија, рече Јованоски. Место да се зајакнува и да се унапредува, социјалниот дијалог се ослабува и се уназадува. Изгледа дека целта е синдикалното движење да се раситни и така полесно да се контролира. Во таа функција се ставија и оние синдикати кои се пришиени до Владата и кои никаде ги нема да се изјаснат за намалувањето на работничките права.

Јованоски ги информираше новинарите дека со измените во Законот за работни односи се прекршени уставот, конвенциите на Меѓународната организација на трудот и европските директиви, за што ССМ ги има известено МОТ и институциите во Брисел.

Во продолжение го пренесуваме целокупниот текст на Иницијативата до Уставниот суд.

 

До
Уставен суд на Република Македонија, Скопје

 

Врз основа на член 110, став 1, алинеја 1 и член 12, од деловникот на Уставниот суд на Рапублика Македонија, Сојузот на синдикатите на Македонија, поднесува

 

ИНИЦИЈАТИВА

За поведување на постапка за оценување на уставноста на членот 5 точка 5, членот 129 став 1, членот 189 став 1, членот 204 став 2, членот 212 став 5, членот 213- б, од Законот за работни односи, Службен Весник на Република Македонија  бр. 62/2005, 106/2008, 161/2008 и 130/2009 година.

Собранието на Република Македонија го донесе Законот за работни односи во 2005 година и истиот беше објавен во Службен Весник на РМ бр. 62/2005 година. Истиот Закон со законот за изменување и дополнување на Законот за работни односи беше менуван повеќе пати.

Со донесување на законот за изменување и дополнување на Законот за работни односи објавен во Службен весник на РМ бр. 130/2009 година, доаѓа до нарушување на правата на работниците, правна несигурност на веќе уредените права од работен однос, нееднаквост на правата на работниците, односно граѓаните спротивно на членот 8, членот 9, членот 32 и членот 37 од Уставот на Република Македонија.

Сојузот на синдикатите на Република Македонија смета дека е повредена Конвенцијата бр. 87 донесена од МОТ, во врска со синдикалните слободи и заштита на синдикалните права (бр.87/1984).

Членот 5 точката 5 го дефинира работното време за работникот. Притоа законодавецот утврдува дека” работно време” е секој период во кој работникот работи и е на РАСПОЛАГАЊЕ на работодавачот за извршување на работите и работните задачи согласно со Закон. Во дефинирањето на работноте време е спорен терминот на РАСПОЛАГАЊЕ на работодавачот бидејќи во употребуваната правна терминологија во Законот за работни односи таков термин не е употребен и се поставуваат повеќе спорни прашања. Се поставува прашањето, колкав е обемот што треба да биде на располагање работникот на работодавачот, за кој период тоа се однесува, дали работодавачот може неограничено да располага со работникот и други слични прашања.

Согласно член 1 од Законот за работни односи е утврдено дека уредувањето на работниот однос меѓу работниците и работодавачите се воспоставува со склучување на договор за вработување. Исто така во истиот член е уредено дека работниот однос се уредува со Законот за работни односи или друг закон и колективните договори, односно колективен договор на ниво на претрпијатие, грански колективен договор и општ колективен договор.

Врз основа на членот 1 од Законот за работни односи и други членови од истиот закон на јасен и недвосмислен начин е утврдено како и на кој начин се уредува и дефинира работното време.

Законодавецот со употреба на терминот дека работникот е на РАСПОЛАГАЊЕ на работодавачот излегува од рамките на правните акти и од рамките на Уставот на Република Македонија во смисла на членот 8, став 1, алинеја 3 и 8 и членот 9 од Уставот на РМ дека граѓаните на Република Македонија се еднакви во слободите и правата и дека граѓаните пред Уставот и Законите се еднакви.

Од претходно изнесеното очигледно е дека со дефинирање на терминот дека работникот е на РАСПОЛАГАЊЕ на работодавачот, работниците се ставаат во нееднаква положба, односно законите и другите акти од трудовата област нееднакво се применуваат врз работниците.

Членот 129 став 1 го регулира ограничувањето на работа ноќе. Работното време на работникот кој работи ноќе до четири (4) месеци не смее да трае просечно повеќе од 8 часа дневно. Со измените и дополнувањата на Законот за работни односи членот 129 став 1 гласи: работнот време на работникот кој работи ноќно време не смее да трае просечно повеќе од 8 часа на секој 24 часа. Со дефинирањето на работата во ноќно време, иако насловот на членот 129 ограничува работа ноќе, фактички произлегува дека насловот е контрадикторен со содржината на  членот 129 ставот 1.

Законодавецот со вака утврдениот став 1 за работно време на работник кој работи ноќе, наместо да го ограничи или прецизно утврди работењето ноќе во текот на 1 месец истиот му дава право на работодавачот да работникот работи ноќно време повеќе месеци, односно повеќе години. Веднашм се поставува прашањето дали постои хуманизам, социјална правда и солидарност во цитираната одредба и дали е возможно физички и психички да еден работник работи постојано во ноќна смена без притоа да има пауза, односно слободен ден да не работи во ноќна смена. Се поставува и прашањето дали работникот психички и физички ќе може да издржи да квалитетно и совесно ги извршува работните задачи во еден неограничен период на работа ноќе, каква е неговата безбедност и каква е безбедноста на останатите работници кои работат во ноќна смена, но истите се ротираат во прва, втора и трета смена. Со вака дефинираната неограничена работа ноќе, практично се нарушува безбедноста на имотот и објектите, безбедноста на работниците кои работат и воопшто безбедноста на општеството.

Сметаме дека законодавецот бил должен да утврди работа во ноќно време но притоа да дефинира колку истата би изнесувала во текот на 1 месец, во период на 6 месеци и во текот на една (1) година.

Од претходно изнесените аргументи, сметаме дека законодавецот излегол надвор од рамките на Уставот на Република Македонија од членот 8, став 1, алинеја 8 со тоа што наместо да ја ограничи работата ноќе и да постапи хумано спрема работниците истиот утврдил неограничено работење ноќе.

Во членот 189 став 1, се уредува прашањето во облигаторна форма како треба да биде поставен синдикатот, односно законодавецот утврдува дека синдикалната организација на ниво на работодавач стекнува својство на правно лице со денот на упис во Централниот регистар на Република Македонија. Со вака утврдената норма на синдикатот му се наложува да има синдикална организација кај работодавачот што практично значи дека облигаторно секој синдикат е задолжен да формира синдикална организација. Се поставува прашањето дали преку оваа норма законодавецот сака да навлегува во синдикалните слободи и права и да му наложува на синдикатот како да се организира. Согласно Конвенцијата бр. 87 за синдикалните слободи и заштита на синдикалните права на МОТ, на јасен и недвосмислен начин во членот 2 утврдува дека работниците и работодавачите имаат право без претходно одобрување да формираат организација по свој избор, како и да пристапуваат во овие организации под исклучителни услови кои се предвидени и утврдени со Статутот на синдикатот. Во членот 3 од Конвенцијата на јасен начин е утврдено дека работниците имаат право на донесување на Статут и други административни правила, слободно да избираат свои претставници, да ја утврдуваат структурата на својот синдикат, да управуваат со синдикатот и да донесуваат други документи. Во Уставот на Република Макдеонија во членот 37 е уредено прашањето за синдикатите. Уставот дефинира дека заради остварување на своите економски-социјални права граѓаните имаат право да основаат синдикати. Од утврдената дефиниција во Уставот очигледно е дека е почитувана Конвенцијата бр. 87 од МОТ за слободно формирање на синдикати. Со ваквата дефиниција е дадено правото на работниците да основаат синдикати. Уставот не дава можност да законодавецот се меше во организационата поставеност на синдикатот, туку таа можност ја дава да самиот синдикат ја уредува со донесување на своиоте највисоки акти и да прашањата околу организационата поставеност на синдикатот бидат уредувани и третирани од страна на самиот Статут на работниците. Во истиот член од Уставот на синдикатите дадена е можност да основаат свои сојузи и тие сојузи да членуваат во меѓународни синдикални организации.

Од цитираниот член 37 на јасен и недвосмислен начин е утврден долниот праг на можноста да државата со закон ги уредува прашањата за синдикатите. Со донесување на членот 189 очигледно е дека законодавецот се впуштил под тој минилен праг од Уставот и си земал за право да се  меша, ги моделира и утврдува организационите поставености на синдикатите. Сметаме дека членот 189 е во директна спротивност со члено 37 од Уставот на Република Македонија и Конвенцијата бр. 87 за заштита на синдикалните слободи и заштита на синдикалните права.

Во член 204 став 2, е уредено дека општиот колективен договор за јавниот сектор се однесува на органите на државната власт и други државни органи, органите на единиците на локална самоуправа, установите, јавните претпријатија, заводите, агенциите, фондовите и други правни лица кои вршат дејност од јавен интерес.

Законодавецот со вака утврдената норма практично упатува на кој се правни субјекти се однесува општиот колективен договор за јавниот сектор, кои вршат дејност од јавен интерес. Дејноста од јавен интерес упатува на тоа дека правните субјекти вршат дејност од јавен интерес согласно националната класификација на дејности. Вршењето на дејноста од јавен интерес не треба и не може да биде поврзана со важноста на општиот колективен договор за јавниот сектор. Спорноста на членот 204 став 2 е во следното: дали може со општиот колективен договор за јавниот сектор да се регулираат права и обврски на работниците кои работат во органите на единиците на локалната самоуправа, установите, јавните претпријатија, заводите, агенциите и фондовите. Во членот 203 се утврдени видовите на колективни договори, додека пак во членот 205 е утврдена примената и важноста на колективните договори. Веднаш се поставува прашањето дали може државата, односно владата преку потпишаниот колективен договор за јавниот сектор да регулира права и обврски на работниците и работодавачите каде државата не финансира, односно не исплатува пари од буџетот на Република Македонија, односно не ги финансира набројаните јавни организации. Најголем број од јавните претпријатија па и агенциите како пример за вработување се основани од приватни лица со приватен основачки капитал (агенции за привремено вработување). Јавните претпријатија  и други правни субјекти кои вршат јавен интерес во најголем дел своето финансирање го вршат преку наплата на своите услуги. Јавните претпријатија како што се за хигиена, водовод и други правни субјекти од јавен интерес своето финансирање го вршат преку наплата од граѓаните. Веднаш се поставува прашањето дали може државата преку општиот колективен договор за јавниот сектор да ја ограничи можноста за зголемување на платата на вработените во јавните прептријатија, имајќи во предвид дека истата не финансира и не издевојува пари од буџетот за овие претпријатија или пак финансира од буџетот, но тоа е во многу помала мерка. Доколку претпријатијата од јавен интерес се финансирани од страна на буџетот на државата, тогаш можеби државата има право да преку општиот колективен договор за јавниот сектор да ги намалува или ограничува правата по однос на плата и други примања. Преку донесената одредба на членот 204 став 2 практично државата се меша, односно навлегува во слободата на пазарот и прептриемништвото и ги ограничува правата на работниците и работодавачите. Према тоа сметаме дека не е во согласност со Уставот на Република Македонија член 8, став 1, алинеја 7. Работодавачите и работниците се организираат и влегуваат во здруженија. Организацијата на работодавачите на слободен начин одлучува со кого ќе потпише колективен договор. Синдикатите се организараат под свои дејности и согласно своите Статути склучуваат и потпишуваат колективни договори и на тој начин ги регулираат правата и обврските меѓу работниците и работодавачите.

Имајќи во предвид дека членот 204 ставот 2 е во спротивност и со членот 32 од Уставот на Република Македонија, сметаме дека органите на единиците на локалната самоуправа, установите, јавните претпријатија, заводите, агенциите и фондовите, кои не се финансираат директно од буџетот на Република Македонија им е нарушено правото на остварување на правата на работниците и работодавачите и нивната положба да се уредуваат со колективни договори кои тие ќе ги потпишат. Од претходно изнесените причини сметаме дека дел од членот 204 став 2 е во спротивност со Уставот на Република Македонија и тоа членот 8, став 1, алинеја 7 и членот 32 став 5.

Во член 212 став 5 се регулира репрезентативен синдикат на ниво на работодавач и е уредено дека е синдикат во кој се зачленети најмалку 20% од бројот на вработени кај работодавачот и кој плаќаат членарина. Во останатите ставови од членот 212 е регулирано кој синдикат е репрезентативен на територија на РМ, кој синдикат е репрезентативен на ниво на јавен сектор, кој синдикат е репрезентативен во приватен сектор и кој синдикат е репрезентативен на ниво на гранка.

Во членот 189 од Законот за работни односи кој е третиран со оваа Иницијатива е утврдено дека на ниво на работодавач постои синдикална организација. Веднаш се поставува прашањето дали може да биде утврдувана репрезентативност на синдикат на ниво на работодавач само од зачленети најмалку 20% од бројот на вработени кај работодавачот и кој плаќаат членарина. За кој синдикат станува збор не е јасно и не е јасно зошто законодавецот во ставот 5 кажува дека постои на ниво на работодавач синдикат. Очигледно е дека законодавецот повторно се впушта во мешање на организацијата на синдикатот и со ваква поставената одредба директно ги крши слободите на синдикалните права утврдени во Конвенција бр. 87 на МОТ и членот 37 од Уставот на Република Македонија со тоа што не се знае дали синдикатот ја добива репрезентативноста како синдикат или како синдикална организација.

Во член 213- б е утврден составот и начинот на работа на комисијата која согласно член 213- б ја третира и ја утврдува репрезентативноста на синдикатот. Комисијата е составена од 9 члена, од кои по 3 претставника на Министерството за труд и социјална политика, Министерството за правда и Министерството за економија. Очигледно е дека во членот 213 точка 1 составот на комисијата е фактички утврден од страна на владата на Република Македонија. Можноста за пристрасност при утврдување на репрезентативноста на синдикатите е голема и објективна. Иако согласно во член 246 се утврдени надлежностите и овластувањата на економско-социјалниот совет, очигледно е дека членот 246 се суспендира во целост. Во член 246 од Законот за работни односи во точка 6 е дадена можност да економско-социјалниот совет да може да основа одбори и комисии за одделни прашања од својот делокруг, што значи дека праѓањето за утврдување на репрезентативност неопходно е потребно да ја утврдува економско-социјалниот совет во партнерски однос помеѓу владата, работодавачите и синдикатите. Во истиот член во ставот 3, точка 7, е дадена можност да економско-социјалниот совет ја промовира и поттикнува потребата на тристрана соработка (трипартитен социјален дијалог) меѓу социјалните партнери за решавање на економските и социјалните прашања и проблеми. Во истуот члне се дадени други овластувања на економско-социјалниот совет за развивање и унапредување на социјалниот дијалог. Во членот 247 е утврдено дека со спогодбата за економско-социјалниот совет се определува неговиот состав, исто така во истиот член е утврдено дека при утврдување на составот мора да се води сметка за соодветната застапеност на социјалните партнери. Од претходно цитираните одредби споредено со членот 213- б, ставот 1, неспорно е дека законодавецот не водел доволно сметка да во составот на комисијата бидат социјалните партнери по прашањето за утврдување на репрезентативност. Од тие причини сметаме дека членот 213- б е во директна спротивност со Конвенцијата бр.144 на МОТ за социјален дијалог и социјално партнерство и во директна спротивност со членот 8 од Уставот на Република Македонија став 1, алинеја 3 и 8, каде не се почитува владеењето на правото и хуманизмот, односно социјалната правда и солидарност.

Сојузот на синдикатите на Република Македонија, смета дека наводите во Иницијативата за оценка на уставноста на Законот за работни односи (Службен Весник бр. 62/2005, бр. 106/2008, бр. 161/2008 и бр. 130/2009), се основани, па предлага да Уставниот суд на Република Македонија, согласно начелото на приоеритет и итност да ја прифати Иницијативата и да поведе постапка за оценување на уставноста на горенаведените членови од Законот за работни односи, со прифаќање на Иницијативата за оценување на Законот за работни односи, со тоа што Уставниот суд на Република Македонија со своја одлука ќе ги поништи цитираните членови од Законот за работни односи како противуставни.

 

Претседател
Ванчо Муратовски

ILO Employment, Social Affairs and Equal Opportunities - EU FRIEDRICH EBERT STIFTUNG Организацијa на работодавачи на Македонија etuc